شواهد باستان شناسی نشان می دهند که قدمت شنا و شنا کردن به
۲۵۰۰ سال قبل از میلاد در تمدن مصر و بعد از آن در تمدن های آشور و یونان و روم
باستان باز می گردد. آنچه از گذشته آموزش شنا می دانیم بر اساس یافته هایی است که
از « حروف تصویری » هیروگلیف مصریان به دست آورده ایم. یونانی های باستان و رومی
ها شنا را جزو برنامه های مهم آموزش نظامی خود قرار داده بودند ، و مانند الفبا
یکی از مواد درسی در آموزش مردان بوده است. شنا در شرق به قرن اول قبل از میلاد
باز می گردد. ژاپن جایی است که شواهد و مدارکی از مسابقات شنا در آن وجود دارد. در
قرن هفدهم به دستور رسمی حکومتی شنا به صورت اجباری در مدارس تدریس می شد.
مسابقات سازمان یافته شنا در قرن ۱۹ میلادی قبل از ورود
ژاپن به دنیای غرب شکل گرفت. از قرار معلوم مردم ساحل نشین اقیانوس آرام، به
کودکان هنگامی که به راه می افتادند یا حتی پیش تر شنا می آموختند. نشانه هایی از
مسابقات گاه و بی گاه میان مردم یونان باستان وجود دارد و همچنین یکی از بوکسورهای
معروف یونان شنا را به عنوان تمرین در برنامه ورزشی خود گنجانیده بود. رومی ها
اولین استخرهای شنا را بنا کردند و گفته می شود که در قرن اول پیش از میلاد « گی
یس می سی ینس » Gaiusmaecenas اولین استخر آب گرم را ساخت.
تاریخچه ی ورزش شنا در ایران
ورزش شنا البته به صورت مدرن آن، در ایران دارای قدمت زیادی
نیست و در طی سالیان فعالیت این رشته ورزشی شناگران ایران به افتخار چندانی در
عرصه مسابقات آسیایی و جهانی دست نیافته اند. در گذشته مکان هایی شبیه استخر
سرپوشیده در حمام ها می ساختند به نام چاله حوض. طول این چاله حوض ها که حداکثر از
۱۰ متر تجاوز نمی کرد، برای شنا کردن و آب بازی بود. در اطراف چاله حوض ها،
سکوهایی به ارتفاع ۲ تا ۳ متر وجود داشت که از بالای آن به درون آب می پریدند و
عملیاتی مانند پشتک و وارو انجام می دادند.
روشنایی چاله حوض ها از سوراخ کوچکی که در سقف بود، تأمین
می شد.در این گونه آبگیرهای غیربهداشتی، هیچ گونه مقرراتی وجود نداشت و هر کس می
توانست قبل از استحمام یا پس از آن وارد چاله حوض شود و به آب بازی و شنا بپردازد.
تا سال ۱۳۱۴ که در باغ فردوس شمیران و منظریه استخر احداث گردید جز در اردوگاه
نظامی اقدسیه تهران، استخری وجود نداشت.از سال ۱۳۱۴ و در استخر منظریه تهران ورزش
شنا به شکل اصولی تمرین داده می شد.
اولین استخر شنای ۵۰ متری تهران در سال ۱۳۱۹ در ورزشگاه
امجدیه (شهید شیرودی) احداث گردید. فدراسیون شنا در سال ۱۳۳۵ تأسیس شد و نصرت اله
شاهمیر به عنوان اولین رئیس فدراسیون منصوب گردید.
در طی سالیان حضور ایران در رقابت های مختلف تنها مقام
های شاخص بدست آمده توسط ورزشکاران ایران در شنا، شیرجه و واترپلو، مدال برنز تقی
عسگری در مسابقه های شیرجه بازی های آسیایی و مدال طلای تیم واترپلو ایران در بازی
های آسیایی ۱۹۷۴ تهران است.
فواید شنا
شنا ورزشی
است که برای قلب بسیار سودمند بوده و اگر در حین انجام آن شدت حرکات زیاد باشد
کاملاً می توان آن را به دویدن در یک سطح مقایسه کرد. از آنجا که در این حرکات هم
قسمت های بالا تنه و هم قسمت های پایینی بدن در آب حرکت می کند، می توان گفت که
ماهیچه ها و عضلات حتی بیشتر از دویدن فعال هستند و بنابراین کالری بیشتری خواهد
سوخت.
از سوی دیگری شنا قدرت بدنی را افزایش خواهد داد. ممکن
است پس از اولین روز شنا در گردن و بعضی از عضلات بدنی فرد، احساس کوفتگی ایجاد
شود این مسئله به دلیل آنست که تا به حال چنین فشاری به عضلات وارد نشده است. به
همین دلیل تکرار چندین دوره شنا، باعث قوی تر شدن شانه ها و همینطور ماهیچه های
پشت می شود.
محققان و متخصصان دریافته اند که شنا یکی از ورزش هایی
است که استرس و فشارهای عصبی را کاهش می دهد و در درمان بیماری های روحی نیز مؤثر
است.
– شنا و درمان بیماری های مفصلی: یکی دیگر از
ویژگی های شنا این است که حرکات ورزش شنا، شدت کمی دارد، بنابراین برای بیمارانی
که مشکلات مفصلی دارند، به ویژه بیمارانی که دارای بیماری دیسک، سیاتیک یا پوکی
استخوان هستند بسیار مفید است..
– شنا و تناسب اندام : این ورزش با توجه به مصرف بالای
کالری راهکار مناسبی برای کاهش وزن و تناسب اندام است. البته انجام این حرکات
ورزشی نیازمند آموزش است و می بایست طبق اصول آموزش داده شده انجام شود.
در کنار این مزایا فردی که شنا می کند قابلیت های جسمانی
خود از قبیل استقامت قلب و عروق، دستگاه گردش خون و تنفس، قدرت جسمانی، و انعطاف
پذیری مفاصل شانه و مچ پا را افزایش می دهد و باعث می شود انرژی بیشتری برای انجام
کارهای روزانه کسب کند.
انواع شنا
بطور کلی
چهار نوع شنا شامل شنای کرال سینه، شنای قورباغه، شنای کرال پشت و شنای پروانه در
ورزش شنا تعریف شده است.
– شنای
کرال سینه: در این شنا، شناگران از حرکت متناوب دست و حرکت پای به صورت شلاقی
استفاده می کنند. این شنا بیشتر به عنوان شنای آزاد شناخته می شود.
با توجه به آهنگهای مختلف بین حرکات دست، تعداد ضربات پا
و وضعیت بدن و نحوه نفس کشیدن در این نوع شنا هماهنگی مناسبی میان عضلات و تنفس
ایجاد می شود.
میزان مصرف کالری در این نوع شنا حدود۷۵۰ کالری در ساعت
است.
– شنای
قورباغه: این شنا آهسته ترین شنای رقابتی است. شنای قورباغه با چهار حرکت شامل
حرکت پشت، حرکت پا، زمانبندی بین حرکات دست و پا و تنفس انجام می شود.
شناگران قورباغه به طور چشم گیری به هنگام بازگشت در
مرحله استراحت پاها و آمادگی برای پای بعدی از سرعت خود می کاهند و در نتیجه سرعت
متوسط شنای آنها در هر دوره کامل دست و پا در مقایسه با سایر شناها کمتر میشود.
میزان انرژی مصرفی در این نوع شنا در هر ساعت حدود۵۰۰ تا۶۰۰ کالری است.
شنای کرال
پشت: این شنا نیز همانند شنای کرال سینه شامل
دست زدنهای متناوب همراه با حرکت پای شلاقی است، لیکن در
این شنا، شناگران به پشت روی آب قرار دارند. این وضعیت آنها را وادار می کند تا به
جای دست زدن در زیر بدن خود، در کنار و پهلو دست بزنند. شنای کرال پشت شامل حرکت
دست، حرکت پا به صورت شلاقی، زمانبندی دست و پا و تنفس است.
این نوع شنا نسبتاً سبک بوده و میزان مصرف کالری در آن
حدود۵۰۰،۴۰۰۰ کالری در ساعت است. بسیاری از شناگران از این نوع شنا برای رفع خستگی
استفاده می کنند.
شنای پروانه: این شنا از سخت ترین نوع شناهاست. معمولاً
اشخاصی که با انواع دیگر شنا آشنا هستند شروع به یادگیری این شنا می کنند. در شنای
پروانه دستها بطور همزمان با هم و در هر دوره کامل دست، دوپای دلفین زده می شود.
در این حرکت ماهیچه های شانه نقش بسیار مهمی دارند. میزان مصرف انرژی در این شنا
حدود۸۰۰ کالری در ساعت است.
شنای پروانه یکی از زیبا ترین و مشکل ترین انواع شنا است
که در اکثر مسابقات معتبر جزو پر بیننده ترین انواع شناست. در حالی که دیگر انواع
شنا توسط مبتدیان به راحتی انجام می شود، پروانه نیاز به تکنیک مناسب دارد تا صورت
گیرد. بسیاری از نوآموزان پروانه را سخت ترین نوع شنا می دانند. در این نوع شنا
حرکت پا ها مانند حرکت دلفین در آب است و از کمر آغاز می شود دستها نیز بطور همزمان
و از طرفین به سمت جلو پرتاب می شود و و همزمان با این عمل سر از آب بیرون امده و
هواگیری انجام می شود.
شنای پروانه پس از شنای کرال سینه سریع‌ترین نوع شنا می‌باشد.
شنای پروانه دومین شنا از نظر سرعت دربین چهارنوع شنای اصلی می باشد. این شنا
درسال های ۱۹۳۰ از تحول شنای قورباغه سنتی بوجود آمد . در سال ۱۹۵۶این شنا به طور
رسمی وارد مسابقات المپیک شد. اولین مرحله تحول شنای قورباغه ابداع مرحله خروج دست
از آب بود که بطور چشمگیری سرعت شناگر را از طریق کاهش نیروهای مقاوم ، بدون نقص
قوانین شنای آن زمان، افزایش داد. بلافاصله پس از آن ، شیوه پا زدن دلفین که ماهی
با هوش دریاهاست ابداع شد، که درآن هر دو پا به جای حرکت در صفحه افقی درشنای
قورباغه در صفحه عمودی و به طور همزمان حرکت می کردند که این روش ، خود سهم زیادی
در کسب سرعت بیشتر نسبت به شنای قورباغه داشت.
وضعیت بدن: B0dy position
وضعیت بدن درشنای پروانه از بعضی لحاظ به کرال سینه شباهت
دارد با این تفاوت که حرکت دست ها و پاها تک تک انجام نمی شوند بلکه هر دو دست با
هم و هر دو پا با هم حرکت را انجام می دهند. شنا گر به شکم روی آب قرارمی گیرد و
سعی می کند نیروی مقاوم را با پایین گرفتن سر، بالا بردن نسبی پاها ، کاهش حرکت
های بدن به سمت بالا و پایین عمل کشش و خروج از آب را انجام می دهند و کنترل حرکت
بدن درحین اجرای هر دو مرحله یا هر یک از آنها کار مشکلی است ، لذا شناگر باید سعی
کند همواره درطی یکدوره کامل حرکت ، حالت افقی بدن خود را حفظ کند. حرکت همزمان دو
دست در این شنا برای شناگر یک مزیت نیز به همراه دارد و آن اینست که دیگر وی نگران
حالت عدم تعادل یا چرخش پای مخالف به خاطر حرکت دست مخالف نمی باشد و درنتیجه
نیروی مقاوم از این نظر افزایش پیدا نمی کند.
اولین بخش آموزش ، عملکرد پا : ( Leg
Action)
پا زدن دراین شنا درعمل شبیه پا زدن درکرال سینه است ، با
این تفاوت که دراین جا هر دو پا همزمان با هم حرکت می کنند، بنابر این تعداد ضربه
های پا درطی یکدور شنای پروانه به طور عمومی از کرال سینه کمتر می باشد. درحالی که
بدن کشیده درسطح آب قرار دارد، با سن قدری خارج از آب قرار می گیرد. دراین حالت
پاها بسته و در حدود ۳۰ سانتی متر در زیر آب است. هنگام به حرکت درآوردن ساق پا،
باسن قدری به داخل آب کشیده می شود، درهمین حال به دلیل خم شدن مفصل لگن خاصره ،
ران نیز کمی به داخل آب کشیده می شود. دراین موقعیت کف پا به طرف سطح آب به حرکت
در می آید که نهایتا” در قسمت پشت زانو، درمفصل زانو، زاویه ۹۰ درجه ایجاد می شود،
درچنین حالتی جلوی ساق پا و روی پا به طرف پایین و عقب ، فشار بر آب وارد می کنیم
که درنتیجه منجر به پیشروی و شناورشدن شناگر در سطح آب می شود. شکل زیر اختلاف
بسیارجزیی پای شنای دلفین ( پروانه ) نسبت به کرال سینه را جهت های حرکت تنه ،
میزان خم شدن مفصل ها ی ران ، زانو و مچ ها د رضربه به سمت پایین را نشان می دهد.
دومین بخش ، عملکرد دست
حرت دست ها در شنای پروانه ( همانند وضعیت بدن و عملکرد پا)
تا اندازه زیادی به حرکت دست در شنای کرال سینه شباهت دارد. چون در این شنا، مرحله
کشش و مرحله بازگشت به حالت اولیه( حرکت دست در خارج آب ) با هر دو دست و بطور
همزمان انجام می گیرد، لذا پاره ای از حرکت های اساسی دست ضرورتاً تغییر پیدا می
کند.